SABABU YA WAZEE KUPOTEZA USIKIVU

Kadri umri unavyozidi kusogea, ni kawaida kwa wengi wetu kupoteza uwezo wa kusikia.  Upotevu huu wa uwezo wa kusikia kutokana na umri, kitabibu, hutambulika kama presbycusis.

Watu kati ya 100 wenye zaidi ya miaka 65 kwa kiasi fulani, hupoteza uwezo wao wa kusikia.  Kwa wenye zaidi ya miaka 70; mtu mmoja kati ya wawili ana tatizo la kusikia.

Sababu za hali kuwakumba watu wa kundi hilo ni umri mkubwa, mazingira yenye kelele na uwapo wa kiasi kikubwa cha nta kwenye masikio.

Kiwango kikubwa cha nta inayotengenezwa katika mrija mdogo uliopo sikioni ambao huelekeza sauti kwenye ngoma ya sikio, ikiondolewa kwa kiasi kinachohitajika, usikivu hurejea na kuwa wa kawaida.

Dalili

Zipo dalili ambazo hujitokeza kwa mtu aliye kwenye hatari ya kupoteza uwezo wa kusikia vizuri.  Kupata tabu kidogo wakati wa kufuatilia maongezi yanayotolewa kwa sauti ambayo awali ulikuwa unaweza kuisikia na kuelewa kinachozungumzwa ni miongoni mwake.

Kupata shida kusikia herufi za konsonanti na mara kadhaa kuwaambia watu wangeze sauti wakati wanaongea nawe ni dalili nyingine.  Wapo wanaoongeza sauti ya radio au runinga ili waweze kusikia vizuri.

Kutopenda kuchangia kwenye maongezi ya zaidi ya mtu mmoja kutokana na kushindwa kufuatilia kinachojadiliwa na kukwepa kwenda maeneo ambayo kuna sauti nyingi kwa wakati mmoja.

Sababu

Kuna sababu nyingi zinazochangia kutokea kwa mushkeri huu kwa wazee ambazo zinajumuisha tatizo ndani ya sikio.  Umri mkubwa na kuishi kwenye eneo lenye kelele kwa muda mrefu vinaweza kuharibu au kuua chembe hai maalumu za fahamu zilizopo ndani ya sikio zinazoitwa ‘cochlea.’

Cochlea hubadili sauti iliyo kwenye mfumo wa mitetemo kuwa kwenye mfumo wa umeme maalumu unaoweza kusafirishwa na mfumo wa fahamu kwenda kwenye ubongo kwa ajili ya kutafsiriwa.

Chembehai hizo za fahamu zinapokuwa zimeharibika au kufa huwa hakuna uwezekano wa sauti kufika kwenye ubongo kwa ajili ya tafsiri, hivyo mhusika kushindwa kutambua au kutofautisha sauti.  Aina hii ya upotevu wa kusikia hutambulika kama sensorineural hearing loss na ukitokea huwa ni vigumu kurudi kwenye hali ya kawaida ya usikivu.

Sababu nyingine ni maradhi au kukua kwa mishipa ya sikio.  Maradhi tofauti ya sikio, pamoja na ukuaji usio wa kawaida wa mfupa wa fuvu unaozunguka sikio la nje na la kati yanaweza kusababisha upotevu wa kusikia.

Hii hutokana na maradhi au mfupa huo kuingilia utendaji wa kawaida wa sikio kwa kuingilia usafirishaji wa mawimbi ya sauti kutoka sikioni kwenda ubongoni kwa ajili ya tafsiri.

Inaweza kusababishwa kutoboka kwa ngoma ya sikio.  Ngoma ya sikio au tympanic membrane kama inavyoitwa kitabibu, huweza kutoboka kutokana na msukumo mkubwa wa mawimbi yanayosababishwa na sauti kubwa kupita kiasi au kubadilika ghafla kwa msukumo wan je wa hewa.  Uingizaji wa vitu vyenye ncha sikioni nayo huweza kutoboa ngoma ya sikio pamoja na maambukizi ya baadhi ya maradhi.

Walio hatarini

Kutokana na kupungua kwa uwezo wa kufanya kazi pamoja na kugawanyika kwa chembehai maalumu za fahamu zilizo ndani ya cochlea, watu wenye umri mkubwa wapo kwenye hatari hii.

Wanaoishi kwenye mazingira yenye kelele muda mrefu wapo kwenye uwezekano wa kuharibu chembehai maalumu za fahamu zinazotumika kusikia kutokana na mitetemo ya sauti kubwa kwa muda mrefu hivyo chembehai hizo kuharibika na kushindwa kufanya kazi.

Kuharibika kwa chembehai hizi hupunguza ubora wa mawimbi ya sauti kwenda kwenye  ubongo kwa ajili ya kufanyiwa tafsiri na mhusika kupata maana ya kinachozungumzwa na kumfikia.

Wanaopokea sauti kubwa za ghafla kama mlipuko wa bomu, mlio wa risasi au kufungua redio kwa sauti kubwa ghafla huweza kusababisha ngoma ya sikio kutoboka.

Kingine kinachoweza kutokea ni kuharibika kwa chembehai maalum zilizo ndani ya eneo la ndani la sikio hivyo kushindwa kusafirisha sauti kwenda kwenye ubongo kwa ajili ya tafsiri.

Mazingira ya kazi hasa yale yenye sauti kubwa huweza kusababisha upotevu wa moja kwa moja wa kusikia.  Hii hutokana na uharibifu unaotokea kwenye chembehai maalum za usikivu zilizoko kwenye cochlea.

Wanaotumia dawa ambazo husababisha madhara kwenye sikio kwa muda mrfu zikiwamo za kuua vimelea vya maradhi huwa na madhara yasiyotakiwa kwenye masikio na uwezo wa kusikia.

Madhara haya huwa ni yamuda mfupi tu lakini kwa watu wanaozitumia dawa hizo kwa muda mrrefu huweza kupata madhara ya kudumu kwa kupoteza uwezo wao wa kusikia.

Wenye maradhi yanayotokana na maambukizi ya vimelea huweza kupata madhara kwenye masikio na kuhatarisha uwezo wao wa kusikia.

Matibabu

Matibabu hutolewa kwa kukabiliana na chanzo cha tatizo kwa kuzingatia uwezekano wa tatizo husika kupona ama kutopona.  Kwa ambao tatizo lao linaweza kupona matibabu yake hulenga kukabiliana na chanzo cha tatizo.

Matibabu hayo yanaweza kuhusisha kuondoa nta masikioni kwa ambao tatizo la usikivu limetokana na kiasi kikubwa cha nta kwenye mfereji unaounganisha sikio la nje na lile la kati.  Hawa tiba yao ni kutolewa kwa nta iliyozidi.

Waliopata majeraha kutokana na maradhi au ajali hufanyiwa upasuaji ili kuondoa au kukausha maji au usaha kwenye eneo la kati au la ndani la sikio.  Endapo kukausha kutashindikana mrija maalum ambao utafanya kazi ya kuondoa maji hayo na kuruhusu hali ya kawaida ya utendaji kazi wa sikio kurejea unaweza ukawekwa.

Kwa ambao tatizo linatokana na madhara yaliyotokea eneo la ndani la sikio huweza kusaidiwa kwa kuwekewa vifaa maalum ambavyo hukuza sauti kiasi cha kutosha kusababisha chembehai chache za fahamu kuisafirisha sauti hiyo kuipeleka kwenye ubongo kwa ajili ya tafsiri.

Baadhi huhitaji cochlea ya bandia.  Hawa ni wale wenye tatizo ambalo haliwezi kutibiwa na kurudisha uwezo unaotakiwa hivyo mhusika anaweza kufanyiwa operesheni yenye lengo la kuweka cochlea nyingine ambayo ina uwezo wa kufanya kazi.

Kinga na namna ya kuishi

Ili kukabiliana na tatizo hili na kuishi salama, mtu mwenye nalo wanatakiwa kumtazama anayeongea naye ili kufuatilia kinywa cha anayezungumza.  Hii husaidia kuelewa kitu kinachoongelewa kwa kufuatia mwendo wa kinywa wa anayeongea.

Unaweza pia kuhakikisha sauti unayotaka kuisikia ndiyo sauti pekee iliyopo kwenye eneo hilo kwa kuzuia sauti nyingine tofauti na hiyo zisisikike (kwa mfano kama unaongea na mtu huku redio inawaka unaweza kuzima redio ili uweze kile tu mwenzio anachozungumza).

Ikiwezekana, unaweza kumuomba mtu unayeongea naye aongeze sauti na asiongee kwa kasi ili uweze kusikia vizuri na kukielewa kile anachozungumza.

Unaweza pia chagua maeneo yasiyo na kelele kuyatumia kufanya mazungumzo na wale unaotaka kuwasiliana nao.

Mgonjwa anashauriwa kujiepusha na maeneo yenye sauti kubwa au kelele na kama anafanya kazi kwenye maeneo ya namna hiyo basi ahakikishe anafunika masikio yake kwa kuvaa vizuizi vya sauti.

Unaposikiliza redio kwa kutumia spika za masikioni au earphones hakikisha unafanya hivyo ukiwa umeweka sauti ya chini.