USAFI NI MUHIMU UNAPOKULA VYAKULA VIBICHI

Ulaji wa vyakula vibichi kama vile karanga, mihogo, nazi na vinapoandaliwa kama kachumbali au saladi ni maarufu katika nchi yetu.

Mboga za majani ambazo hazijakomaa na bado mbichi ni chanzo kizuri cha vitamin na madini ya aina mbalimbali.  Washauri wa lishe wanahimiza ulaji wa kachumbali na vyakula vingine vibichi.

Mboga kama matango, kabichi, vitunguu, nyanya na karoti ni maarufu kwa utengenezaji wa kachumbali hapa nchini na kwingineko duniani.  Pia, vyakula hivyo vikiwa na maganda yake vitumike kutengeneza juisi ili kupata madini na vitamin kwa wingi.

Ulaji mbogamboga unaondoa tindikali inayozalishwa wakati vyakula vingine vikisagwa tumboni kama vile nyama na jibini (cheese).  Mboga za majani za kijani ni chanzo kikubwa cha carotene inayobadilishwa mwilini na kuwa vitamin A.  Mboga ni chanzo kizuri cha vitamin C pia.

Vitamin A ina kazi kubwa ya kuimarisha macho ili yaone vizuri hasa wakati wa kiza.

Pia, inasaidia ukuaji na ufanyaji kazi wa chembehai na kuimarisha kinga ya mwili.  Vitamin C ina kazi nyingi ikiwamo kuimarisha ufanyaji kazi wa chembehai, inaimarisha kinga, inaponya mafua na vidonda.  Baadhi ya mboga zina protini au wanga.

Maharage na kunde ni chanzo kikubwa cha madini ya chuma na protini.  Viazi mviringo na vitamu ni chanzo kikubwa cha wanga.

Ingawa kupika vyakula kuna faida nyingi kama kuua vijidudu vya maradhi na kukifanya kuwa rahisi kutafunwa na kusagwa tumboni, ni ukweli wa miaka mingi kuwa kupika kunaharibu baadhi ya virutubisho vinavyopatikana katika vyakula hivyo.

Vitamin na madini ni rahisi kuharibika na kupotea vikikutana na moto.

Kwa upande mwingine, watu hawafahamu kuwa ulaji wa vyakula vibichi ambavyo havikuoshwa vizuri ni chanzo cha magonjwa ya kuambukiza kama homa ya matumbo, kipindupindu, tumbo la kuhara, kuhara damu, amiba na minyoo.

Kwa hiyo, lazima watu waoshe vizuri mbogamboga kwa kutumia maji safi na salama ili kuondoa vijidudu vinavyoweza kusababisha maradhi.

Kuziosha vizuri kunaondoa dawa zilizotumika zikiwa shambani pia.

Dawa hizi huwa ni sumu zinapoingia katika tumbo la binadamu au wanyama.

Zaidi ya hayo, watu wawe makini kujua mahali zilipozalishwa mbogamboga wanazozinunua kabla ya kuzitumia ili kujua aina ya maandalizi wanayopaswa kuyafanya.

Miaka michache iliyopita, Chuo Kikuu cha Dar Es Salaam kiliwahi kufanya utafiti kuhusu ubora wa mboga zinazozalishwa kando ya barabara na zile zinazozalishwa katika bonde la mto Msimbazi, Jijini Dar Es Salaam.

Watafiti hawa walibaini kuwa baadhi ya mbogamboga hazifai kuliwa na binadamu wala wanyama kutokana na kuwa na kemikali zinazodhuru afya.

Vilevile, mamlaka zinazohusika zikiwamo halmashauri na manispaa mbalimbali nchini zichukue hatua kuzuwia kilimo cha mboga kando ya barabara na karibu na vyanzo vya maji vyenye kemikali zinazoweza kudhuru afya za walaji.

Sambamba na hayo, Mamlaka ya Chakula na Dawa (TFDA) ishirikishe na vyuo vikuu, taasisi za utafiti na wadau wengine ili kujua ubora wa vyakula vinavyoliwa vikiwa vibichi.